Hommage aan onze schenkers Ieper - Wereldoorlog I in de Westhoek

Meldingsformulier

Je was erbij / You were there

Hommage aan onze schenkers - Ieper - 30/04/2011

De ruimte onder de belforttoren, halverwege het In Flanders Fields Museum, is van bij de opening van het museum tot eind 2011 voorbehouden voor de plastische kunsten. Hier installeerden artistsin-
residence hun actuele reflecties op de afschuwelijke gebeurtenissen tijdens 1914-1918: Val Carman, Berlinde De Bruyckere, Lieve Van Stappen, Ann-Veronica Janssens, Dora Garcia, Mark Anstee, Hans Op de Beeck, Doron Solomons, Kingsley Baird, Wendy Morris, Camiel Van Breedam en Rodrigo Braga. En in de reeks “oorlogsgetuigen” werd in het hart van het museum telkens het werk gepresenteerd van een kunstenaar die dit cataclysme aan den lijve ondervond en via zijn werk hieraan een beklijvende uitdrukking gaf: Käthe Kollwitz, Karel Lauwers, Eugeen Van Mieghem, Maurice Langaskens, Rudolf Lange, Eugeen Yoors, Henry de Groux en Louis Raemaekers.

De afgelopen twaalf jaar mocht het IFFM een niet aflatende stroom aan schenkingen ontvangen, waarvoor het IFFM zeer dankbaar is. Daaronder bevinden zich ook heel wat kunstwerken. Als eerbetoon aan al de gulle schenkers werd een ruimte selectie “kunstwerken” de ruimte onder de belforttoren in 2011 voor de laatste keer vullen.

Twee omvangrijke schenkingen zullen daarbij opvallen. In 1999 contacteerden de nabestaanden van de veel te jong gestorven Antwerpse kunstenaar Karel Lauwers (1892-1918) het IFFM. De familie had al die jaren zeer piëteitsvol zijn nalatenschap bewaard: schilderijen, tekeningen, aquarellen, foto’s en de omvangrijke briefwisseling. Dit materiaal werd grondig bestudeerd en leidde tot een succesrijke tentoonstelling en een lijvig boek.

Uit dankbaarheid besloten Hilda Craeybeckx, Karel Segers, Maria Demeyere-Segers en Dirk Lauwers om een omvangrijk deel van deze nalatenschap aan het IFFM te schenken. Op 30 maart 2001 werd op het stadhuis het contract ondertekend. Naast de reeds genoemde belangrijke correspondentie bevat deze schenking heel wat zaken uit de periode van zijn opleiding aan de Antwerpse Academie, schilderijtjes, tekeningen, aquarellen aan het Belgische front gemaakt, een reeks schetsboeken alsook de voorwerpen die op het ontzielde lichaam van Karel Lauwers werden gevonden. Uit deze rijke schenking wordt nu een mooie selectie getoond uit de periode 1914-1918.

Naar aanleiding van de tentoonstelling over oorlogsgetuige Maurice Langaskens kwamen we in contact met het Amerikaanse echtpaar Paul en Yvette Spencer. Deze gepassioneerde kunstverzamelaars arriveerden in 1984 in België, verhuisden in 2005 naar de USA maar brengen jaarlijks nog een tijd in België door. Ze leerden de Belgische kunst van het einde van de 19de eeuw-begin 20ste eeuw kennen en verzamelden deze actief. Als eersten zagen zij het belang en de waarde van het werk van Langaskens in en konden zij een schitterend ensemble van deze ondergewaardeerde kunstenaar bijeenbrengen. Daaruit lieten ze ons vrijelijk putten om de tentoonstelling samen te stellen. Vanaf 2003 hebben ze met een ongeziene generositeit, die nog altijd aanhoudt, uit hun collectie zaken aan het IFFM geschonken: reeds 60 kunstwerken mochten we ontvangen, voornamelijk van de hand van Maurice Langaskens. Voor deze hommage brengen we alle werken die verband houden met de Grote Oorlog samen: vooreerst een aantal ontroerende portretten van mede-krijgsgevangenen in Duitsland: de blinde Armand Oger, grenadier André Ceulemans, Léon Thonon en Willem Derix, stichter van de Vlaamse Toneelkring in Göttingen. Ook een mooie studie voor en de prent naar zijn meesterwerk “Repose en Paix” wordt getoond evenals een selectie van zijn grafisch werk: etsen en litho’s gemaakt kort na het einde van de oorlog. Hierin verwerkt Langaskens op prangende wijze zijn jarenlange gevangenschap in Duitsland. Ook Marinus Van Reeth en Leo Gesp schonken ons oorlogswerk van Langaskens. Tot de “Paul and Yvette Spencer Collection” behoren ook twee werken m.b.t. de Belgische kunstenaar Henri Ottevaere: een zeer mooie portretfoto van deze schilder alsook het grote portret dat hij van zijn eigen zoon Jacques, in militaire uitrusting, tekende in 1926. Op de valreep bereikten ons eind 2010 nog twee schitterende werken van Langaskens alsook een zeer belangrijke sculptuur van de gekende Belgische beeldhouwer Victor Rousseau. Na de oorlog kreeg Rousseau de vererende opdracht om een monument te ontwerpen dat de dankbaarheid van de Belgen ten opzichte van het Verenigd Koninkrijk uitdrukte. In oktober 1920 werd dit grote monument onthuld aan de oevers van de Thames, dicht bij Embankment. Het monument bestaat uit een grote losstaande sculptuur in brons, omgeven door een stenen muur waarin twee halfverheven reliëfs verwerkt zitten. Een ervan stelt de Rechtvaardigheid voor. Het ontwerp in gips voor laatstgenoemd reliëf kunnen we nu, dankzij Paul en Yvette Spencer, in de tentoonstelling en onze collectie opnemen.

Het IFFM kreeg naast deze twee imposante schenkingen ook met vaste regelmaat nog andere kunstwerken cadeau. Zo schonk Fred Kuiper in 2003 niet alleen twee grote affiches (“Remember the Lusitania” en “Come and do your bit”) maar ook een mooie aquarel van Marc-Henry Meunier: “Het bombardement op Ramskapelle” (juli 1917). Deze neef van Constant Meunier was brancardier en werd vrij laat gedetacheerd naar de Artistieke Afdeling van het Belgisch leger. In 2006 schonk
mevrouw Maria Degraeve een mooie ets van hem: “The searchlights” uit 1918. Terzelfdertijd schonk zij de zeer mooie pastel “Gezicht op het verwoeste Reninge bij nacht”. Dit werk van Charles Houben dateert uit 1916, kort nadat deze Belgische kunstenaar als vrijwilliger het leger en de Artistieke Afdeling ervan had vervoegd.

We kregen ook van andere Belgische kunstenaars werken als gift: etsen en litho’s van de gekende Alfred Bastien, diens mooie gouache “De begrafenis van generaal Wielemans op 8 januari 1917” (aangeboden door Patrick Wielemans, 2002) alsook werk van Henri Quittelier door Daniël de Changy. Het Eugeen Van Mieghem Museum schonk in 2000 twee werkjes van Van Mieghem. Grafisch werk van kunstenaars als Théophile Steinlen, Gustave Fraipont, Marcel Augis, William Monk of Albert Hahn werd in ontvangst genomen. Ofwel gaat het om propagandawerk of om gezichten op het al of niet verwoeste Ieper.

Naast het reeds geciteerde ontwerp voor een monument door Victor Rousseau kregen we nog enkele andere beelden: het ontwerp voor het monument voor de militaire slachtoffers van Roeselare (een ontwerp van René Doom, gift van Manu Veracx, 2010); een verkleinde kopie van het privé-monument voor Armand Van Eecke (werk van Gustave Pickery, schenking familie Vereecke, 2008) en een merkwaardige plaquette “voor de weggevoerden” (schenking familie Rabaut-Courtin, 2010).

Van de hand van een anonieme Duitse kunstenaar-soldaat is de mooie aquarel die Alexandra van Winterfeld in 2000 schonk en die de toestand van de kerk van Beselare in juni 1916 weergeeft. Twee merkwaardige anonieme schilderijen die gezichten op Geel in 1917 weergeven kregen we van Christa Maertens. Een ander buitenbeentje is de indrukwekkende grote symbolistische pasteltekening van een soldaat met doornenkroon, in 1919 gerealiseerd door Dirk Vansina, in 2008 geschonken door Guido Vansina.

De tentoonstelling eindigt met enkele hedendaagse kunstwerken die via schenking de collectie van het IFFM binnenslopen, waaronder twee schilderijen van de Oostendse kunstenaar en Ensorspecialist Xavier Tricot: “Ypres 1918” uit 1997 en “L’enterrement du soldat” uit 1998. Marc Anstee schonk een afdruk van zijn ets “Encouter” in 2003 en Frans Vercoutere schonk twee kaarsen in de vorm van een obus (uit 2004).

Heel wat van deze kunstwerken zullen voor het eerst (sedert lang) te zien zijn, een buitenkansje dus. De tentoonstelling loopt van 1 februari 2011 tot de sluiting van het museum op 13 november 2011.

Tekst: IFFM - (JD)

Enkele foto's van de opening op 29/04/2011.

P1060969